Féinchosaint

Scríobhaim teachtaireacht bheag duitse
a pheata bhig thall

céim ar chéim
léim ar léim
seolaim
chugat
bláthanna
Vailintín
ar ghaotha an bháis

cailc bhriosc
miotal snasta

bonn ar aon
céim ar chéim
céimseata an bháis
ded shíormhuirniú

lódáilfear é
láinseálfar é
pléascfad tú

seolaim chugat teachtaireacht mo ghrá
coinnigh súil amach di
ar íor na spéire
anocht

tá sí seolta.

Mura mbeinnse pósta, is mura mbeadh agat féin fear(iarracht ar amhrán)

1.

Do chuasa lá ar an aonach sa ghleann

is do chualas do cheol ar an bhfidil ann

Do mheall sé mo chluais is do mheall tú mo shúil

is táim dúnta i ngrá leat ó tháinig tú chugam

A.

Mura mbeinnse pósta, is mura mbeadh agat féin fear

Sea phógfainn do bhéilín is phógfainn le fonn

Is roinnfinn mo bhéile leat is rachainn féin gann

Mura mbeinnse pósta, is mura mbeadh agat féin fear

2.

D'iarras dem charaid cérbh é thú féin

Is dúirt sé liom gur tú Bláthnaid Ní Shé

Is nuair a chualas do ghlór is do ghuth íseal séimh

thiteas dúnta i ngrá leat cén mhaith go ndiúltóinn é

B.

Mura mbeinnse pósta, is mura mbeadh agat féin fear

sea bhéarfainn ar láimh leat, síos chun na habhann

Is shiúlfainn a bruach leat, is shiúlfainn go mall

Mura mbeinnse pósta, is mura mbeadh agat féin fear

3.

Gráim d'aghaidhín é gleoite dathúil

is gráim do fholt fionn siar le do chúl

is thabharfainn mo ghrá duit go scuabfar sinn chun siúil.

ach táim dúnta i bpósadh is níl dóchas ann dúinn.

C.

Mura mbeinnse pósta, is mura mbeadh agat féin fear

Sea phógfainn le fonn do bhéilín is phógfainn le fonn

chanfainn amhrán duit is chanfainn go domhan.

ach táimse pósta is tá tú féin luaite le fear.

DÍOLAIM NATHANNA CHOLÁISTE EOIN

FORÓGRA CHOLÁISTE EOIN

COISTE GAEILGE

CHOLÁISTE EOIN

DO

MHUINTIR CHOLÁISTE EOIN

                A MHUINTIR CHOLÁISTE EOIN IDIR DHALTAÍ AGUS MHÚINTEOIRÍ - In ainm Dé agus in ainm na n-iarscoláirí is na n-iarmhúinteoirí a chuaigh romhainn agus óna bhfuair sé a sheanoideas mar Choláiste, tá Coláiste Eoin, trínne, ag gairm a dhaltaí faoina bhratach agus ag bualadh buille ar son na Gaeilge. Tar éis dó eagar agus oiliúint a chur ar a chuid fear trí mheán a eagraíochta réabhlóidí scoile, An Cumann Gaelach, tar éis dó glacadh leis an aicíd den dream beag scroblach de Bhéarlóirí le tamall rófhada, tar éis dó fanacht go seasmhach le teacht an lae chirt, beireann sé anois ar an bhfaill agus, le cabhair a chomhghuaillithe calma sa bhFoireann Teagaisc, ach ag brath sa chéad áit ar a neart féin, buaileann sé, agus lán-dóchas aige go mbainfidh sé an bua.

                Dearbhaímid gur ceart ceannasach dochloíte é ceart dhaltaí an Choláiste chun seilbh an Choláiste agus chun an ruaig a chur ar na gallghaeil nach dtagann le fís an Choláiste. Níor chealaigh an lucht damanta seo an fhís sin de Choláiste ina gcleachtaítear an cultúr Gaelach go bródúil is go huaibhreach riamh, ná ní féidir í a chealú go deo.

                Ag seasamh dúinn ar an gceart bunúsach sin, agus á dhearbhú arís os comhair an tsaoil, fógraímid leis seo Coláiste Eoin ina Ghaelcholáiste nach nglacann le Béarla ná leis na gallghaeil - na naimhde atá inár measc, naimhde a roghnaíonn teanga iasachta Shasana thar cheol binn ár dteanga dhúchais. Cuirimid ár n-anam féin agus anam ár gcomrádaithe cneasta chun troda agus comhraic ar son na Gaeilge agus ar son dhaltaí uile uasal an Choláiste.

                Tá ceart ag Coláiste Eoin ar dhílseacht a dhaltaí agus éilíonn sé an dílseacht sin. In uair seo na cinniúna ní foláir do Mhuintir an Choláiste, trína misneach is a ndea-shampla, trína mbród is a n-uaisleacht, iad féin a íobairt ar son an Choláiste, agus gan géilleadh do, nó glacadh leis, na naimhde seo atá inár measc go dtuilleann sé an réim ró-uasal atá i ndán dó.

Clár

1.                      Nathanna Ginearálta

2.                      Foclóir Úsáideach

3.                      Seanfhocail

4.                      Cur síos ar dhaoine

5.                      Mallachtaí

NATHANNA GINEARÁLTA

1.) Ar a mhithidí féin = In his own time

2.) Ná cuireadh sé ó chodladh thú = Don’t lose sleep over it

3.) Tá teacht dá uireasa agam = I can’t manage without it

4.) Tá mé san fhaopach = I’m in a fix

5.) Bhí sé mionnaithe é a dhéanamh = Determined to do it

6.) Tá mé gráinnithe orthu = I detest them

7.) Ag beochan bruíne = Causing trouble

8.) Bhain sin bongadh as = That shocked him

9.) Níl aon toirtéis ann = It’s nothing to brag about

10.) Ar do mhíthapa = Off your guard

11.) Lá sna naoi n-airde = Once in a blue moon

12.) An deasca a bhaint as duine = Make him pay

13.) Níl fhios agam go barainneach = I don’t know exactly

14.) Tá rudaí ar fudar fadar = There’s total confusion

15.) Sháigh sé chugam = He lashed out at me

16.) Leithscéal cam = A lame excuse

17.) Ag snámh in aghaidh easa = Attempting the impossible

18.) Ní fearr Éire ná orlach = An inch is as good as a mile

19.) Bain an púicín de do shúile = Stop fooling yourself

20.) Cúl a choinneáil ar gháire = To restrain a laugh

21.) Is mó a thairbhe ná a thaibhse = It’s better than it looks

22.) D’imigh sé gan dóigh = He lost all respect

23.) Tá sé ina bhrachán agat = You made a hash of it

24.) Nuair a thagann an crú ar an tairne = When it comes to it

25.) Tá an tairne ar an troigh = Everything is set

26.) Tá só súilíneach aige = He’s living it up

27.) Thug sí cuimilt den teanga dó = She gave him a scolding

28.) Imirce uabhair a dhéanamh = To go off in a huff

29.) Coilichín paor a dhéanamh de = To drive him mad

30.) Chuirfeadh sé mágra éadain ort = It would scar you

31.) Tá sé ag cur madraí i bhfuinneoga = Bluffing

32.) Bhí meath na mullóige agam = I got off worst

33.) Dul ó mhaoil go mullach = Going from bad to worse

34.) Buaileadh leithead a chraicinn air = He took a beating

35.) Ag iarraidh forais i bhfodhomhan = Attempting the impossible

36.) Tá saol an mhadaidh bháin aige = He’s living it up

37.) Taobh a thabhairt le duine = To depend on someone

38.) Tá sé ina mhúr thar grian = It’s beyond repair

39.) Fuil a bhaint as seancholm = To re-open old wounds

40.) Tá a mhéar i bpoll tarathair = He’s in a jam

41.) Tá an buinne béil agat = You have laid the foundations for it

42.) Do ladar a chur i meadar gan suaitheadh = To butt in

43.) Bheith ar do chraoibhín seamhrach = Enjoying life

44.) Ligean le do dhroim = To take things easy

45.) Ar scáth ar miste liom = For all I care

46.) Bíonn blas ar an mbeagán = A little is appreciated

47.) ‘Sé taoscadh na farraige é = It’s an impossible job

48.) Ní fiú fionna feanna é = It’s not worth anything

49.) Tá an cairde caite = The moment of truth has came

50.) Chuirfeadh sé consaeit ort = It would turn your stomach

51.) Tháinig siad crosach ar a chéile = They crossed swords

52.) Tá do bhacán sáite = Your goose is cooked

53.) Níl blas buartha air = He’s not sorry in the least

54.) Rudaí a chur i bhfudairnéis = Get things mixed up

55.) Is réidh ag duine a theannfhocal a rá = Easier said than done

56.) Níl mire ná meisce air = He knows what he’s at

57.) Chuir sé fonn múisce air = It made him sick

58.) Beidh callán faoi seo = There’ll be war over this

59.) An sop in áit na scuaibe = A poor substitute

60.) An togha agus an rotús de = The best and worst of

61.) Déanann fearann fianaise = Seeing is believing

62.) Ag baint boghaisíní ar cheist = Beating around the bush

63.) Tá sé ag teacht ina reacht = It’s becoming a must

64.) Do dholaí a réiteach = To fulfil one’s duty

65.) Ar crith ina chraiceann = Quaking in his boots

66.) Níl binneas ná cruinneas ann = There’s neither rhyme nor reason to it

FOCLÓIR ÚSÁIDEACH

1.) Ar bheag ná ar chrua = Under any circumstances

2.) Ó chianaibh = Tamall ó shin

3.) Ag diomailt aimsire = Ag cur am amú

4.) San eadra = Go déanach ar maidin

5.) Ar na mallaibh = Le déanaí

6.) I gcoim na hoíche = I lár na hoíche

7.) Tar éis an tsaoil = After all

8.) Dá uireasa = Without it

9.) Domhnach is dálach = Day in, day out

10.) Ar ala na huaire = On the spur of the moment

11.) Ar seachrán = Astray

12.) Dóbair dom = Ba bheag nár

13.) Níl cailleadh ar bith air = Níl tada (dada) cearr leis

14.) Ní feasach mé é = Níl a fhios agam

15.) Is gráin liom é = Is fuath liom é

16.) Ansin atá tú meallta = That’s where you’re mistaken

17.) De ghrá an réitigh = For the sake of peace

18.) Mórán cainte ar bheagán cúise = Much ado about nothing

19.) In adhastar an anró = In a fix

20.) In umar na haimléise = In a fix

21.) Máthair an oilc = Cúis na trioblóide

22.) Cnámh spairne = Cúis an achrainn

23.) Staicín áiféise = Ceap magaidh

24.) Uisce faoi thalamh = Conspiracy

25.) Idir chamáin = Á phlé

26.) Gal soip = Rud annamh

27.) Ag dul i dteirce = Becoming scarce

28.) Faic na fríde = Nothing at all

29.) Faoi iomrá = Under discussion

30.) Thar insint scéil = Ar fheabhas

31.) Ar an airdeall = On the alert

32.) Cé is moite de = Seachas

33.) Is cuma sa riach = Is cuma sa tsioc

34.) Níl sé thar moladh beirte = It’s not great

35.) Bheith dubh dóite de = Bheith bréan de

36.) Mustar gan ghustal = Empty pride

37.) Más olc maith leo é = Whether they like it or not

38.) An cam a chur ar an díreach = Distort facts

39.) Amanathar = Arú amárach

40.) Clapsholas = Twilight

41.) De dhéanta na fírinne = As a matter of fact

42.) Leis na cianta cairbreacha = Le fada an lá

43.) Éinín aon phoirt = One trick pony

44.) Ag dul chun fadálachta = Going on too long

45.) ‘Sé an feic saolta é = Radharc uafásach é

46.) Ag biathú báistí = Drizzling

47.) Turas góidrisc = Fool’s errand

48.) Díol trua = Worthy of pity

49.) Díol suntais = Worthy of attention

50.) Ar maos le = Soaked in

51.) Baothchaint = Waffle

52.) Teacht i dtír ar rud éigin = To survive on something

53.) Ar theann a dhíchill = Doing his best

54.) Ábhar téamaí = Source of amusement

55.) Dásacht feirge = A frenzy of anger

56.) Cogadh na sifíní = A storm in a teacup

57.) Ceo ar a chlú = A blot on his reputation

58.) Ó Neamh go hÁrainn = Anywhere under the sun

59.) Dris chosáin = Obstruction

60.) Oiread is a chaochfadh súil = A tiny bit

SEANFHOCAIL

1.) Is fearr an t-imreas ná an t-uaigneas = Argument is better than loneliness

2.) Is fearr beagán cúnaimh ná mórán trua = Better a little help than a lot of pity

3.) Bíonn an fhírinne searbh ach bíonn sí buan = The truth is bitter, but it lasts

4.) Is giorra cabhair Dé ná an doras = The help of God is nearer than the door

5.) Ar scáth a chéile a mhaireann na daoine = People live by helping each other

6.) Is treise dúchas ná oiliúint = Heritage is stronger than knowledge

7.) Níl íseal ná uasal ach thíos seal is thuas seal = There’s neither lowliness nor nobility but up a while and down a while

8.) Ní thagann ciall roimh aois = Wisdom doesn’t came before age

9.) Is leor nod don eolach = The learned person only needs a hint

10.) Is fearr an tsláinte ná na táinte = Health is better than wealth

11.) Is aisteach an mac an saol = The world is a mysterious place

12.) De réir a chéile a thógtar na caisleáin = Rome wasn’t built in a day

13.) Is minic a bhris béal duine a shrón = A person’s mouth often broke his nose

14.) Ní haon ualach an léann = Knowledge is no burden

15.) Is fearr rith maith ná drochsheasamh = Better to run if you can’t succeed

16.) Madra rua, dhá uair ní mhealltar é = The fox isn’t fooled twice

17.) Bíonn blas milis ar phraiseach na gcomharsan = A neighbour’s hardship is all the better

18.) An rud is annamh is iontach = An rud nach dtarlaíonn go minic bíonn sé iontach

19.) Is fearr cara sa chúirt ná punt sa sparán = Is fearr cairde dílse ná airgead

20.) Ní neart go cur le chéile = Stength in unity

21.) Níl saoi gan locht = Níl aon duine/rud foirfe

22.) I dtús na haicíde is fusa í a leigheas = A stitch in time saves nine

23.) In ithe na putóige a bhíonn a tástáil = The proof of the pudding is in the eating

24.) Dhá thrian baoise an óige = Two thirds of foolishness is youth

25.) Tuigeann fear léinn leathfhocal = A wise man understands half a word

26.) Breithnigh an abhainn sara raghair ina cuilithe = Look before you leap

27.) Dhá thrian cainte ag lucht póite = The drinkers have two thirds of talk

28.) An trí rud is dainséaraí amuigh: éadan tairbh, deireadh staile agus gáire an tSasanaigh = Seachain na Sasanaigh, go háirithe agus iad ag gáire

29.) Ní bheathaíonn na bréithre na bráithre = Words don’t feed the needy

30.) Is túisce deoch ná scéal = A drink comes before a story

31.) Is maith an scéalaí an aimsir = Time is a good storyteller

32.) Is minic a thit fear maith i gcac bó = A good man often makes mistakes

33.) Is buíoch le duine bocht beagán = A poor man is content with little

CUR SÍOS AR DHAOINE

1.) Is dathadóir cruthanta é = He’s a born liar

2.) 'Sí an scáthán fear ar aonach í = She is attractive

3.) Tá sé de dhlúth agus d'inneach ann = It’s in his nature

4.) Bhí sé ar na caora = He was violently drunk

5.) Is mó do bhéal ná do bholg = You bit off more than you could chew

6.) Rugadh an rath leis = He was born lucky

7.) Ní haon ribín réidh é = He’s not easy to deal with

8.) Tá sé os cionn a ranna = He’s hard to work with

9.) Fágadh gan chiall gan chonn é = He was left unconscious

10.) Ní lúbann sé ioscaid = He never rests

11.) Ní chuirfeá faoina thuairim é = You'd never suspect him

12.) Tá coimpléasc capaill aige = He is as strong as a horse

13.) Ní dhruideann a bhéal ach ag caint = He doesn’t stop talking

14.) Bhí gob circe air = Bhí cuma fheargach air

15.) Níl ciach ná mairg air = Nothing troubles him

16.) Tá a chuid aráin fuinte = He’s a made man

17.) Bíonn sé ina chiafart go headra = Bíonn sé i gcónaí salach

18.) Tá béal bán aige = He’s a sweet talker

19.) Is mó a ghéim ná é féin (Is measa a ghlam ná a ghreim) = His bark is worse than his bite

20.) Tá barr a chroí aige = Tá dea-ghiúmar air

21.) Níl a mheá le fáil = His equal is not to be found

22.) Tá mil ar an mbia aige = He is fond of food

23.) Tá a spré i gclár a héadain = Her fortune is her face

24.) Tá cuma anróiteach air = He looks worse for wear

25.) Tá a chomharthaí lena chois = He looks the part

26.) As an léann a fáisceadh é = He is naturally clever

27.) Is é a athair bos cos é = He’s the image of his dad

28.) Tá sé imithe ar an bhfaraor = He’s gone to the dogs

29.) Níl aithne air nach leis féin an áit = He thinks he owns the place

30.) Tá sé ina chló féin arís = He’s back to normal

MALLACHTAÍ

Ní ar nós an Bhéarla, tá stíl áirithe ag baint le mallachtaí na Gaeilge.

1.) Loscadh agus dó ort = May you be burned and scalded

2.) Dáthadh ort = “curses on you” (Ar ndóigh tá focal eile sa Bhéarla)

3.) Gur fáil muice do thíos = May you live in a pigsty

4.) Go dtachta an t-im thú = May you choke on butter

5.) Titim gan éirí ort = May you fall and not rise

6.) Go n-ithe an cancar thú = May grumpiness eat you

7.) Gur drabhaire do nuachar = May your wife be an old hag

8.) Bascadh is brú ort = May you take a severe beating

9.) Racht scaoilte ort = May an overpowering spasm hit you

10.) Dallach is caochadh ort = May you go blind

11.) Bó-leaghadh ort = May your cow herd disappear

12.) Gríos gan ingne ort  = May you itch but not be able to scratch

13.) Oighear an tsagairt ort = May the wrath of the priest befall you

14.) Dearg stampaí chugat = May you only ever eat mashed potatoes

15.) Bean bhurdach chugat = May your wife be a vile gossiper

16.) Driongáin chaorach chugat  = May your sheep be in poor condition

17.) Go gcuire sé saill ort = That it may fatten you

18.) Bualadh an lín ort = That you be beaten like the flax

19.) Scrios maidine ort = May you be utterly destroyed

20.) Go n-ithe na breallóga léana thú = May the bats of death eat you

21.) Drochmhíniú na mná chugat = May your wife be beyond taming

22.) Lá breá ag do chairde ad' adhlacadh = May your friends have a great day burying you

23.) Cuir sin faoi d'fhiacail agus cogain é = Put that in your pipe and smoke it

24.) Má ithis, nár chacair = Having eaten may you not be able to pass it

Le Niall Ó hUiginn agus Colm Mac Eochagáin

thar ceann an Choiste Ghaelaigh (2005)

athleagan le Eoin P. Ó Murchú agus Cormac Breathnach (2013)

(C) AN COISTE GAELACH (2005) ATHLEAGAN LE LEASUITHE, EANÁIR 2013, Teagmháil: ancumannliteartha@gmail.com

Foinsí

500 Mallacht Agam Ort (Breandán 'ac Gearailt, BÁC 2001)

Díolaim d'Abairtí Dúchasacha (Maolmhaodhóg Ó Ruairc, ISBN 1857911601, An Gúm 1996)