Seo na rudaí nár éirigh leo éalú ó m'fhillteán dréachtaí, agus cúpla rud fánach eile le cois...

Eoin P. Ó Murchú ag caint i gceanncheathrú Twitter faoi na meáin shóisialta agus an Ghaeilge.

Thursday, 3 July 2025

An Clò Mòr: Deireadh an bhóthair!

Fuair mé páirt i gclár teilifíse drámaíochta, An Clò Mòr (2023), agus craoladh an dara sraith ar BBC Alba ag tús na bliana 2024. Thaifead mé roinnt físeán faoin bpróiseas ar fad, leanaigí m'aistear thíos.

 
Rinne mé VLAG faoi mo thaithí ar An Clò Mòr dráma i nGaeilge na hAlban ar BBC Alba. Chaith mé 5 seachtaine go leith i nGaeltacht na hAlban ar Leódhas ⁊ na Hearadh Sa vlag tá meascán den taithí a bhí agam ar seit, mé ag cur eolas ar na hoileáin, mo thuras teanga ⁊ eile.
 
Mionsamhlacha áille ar Youtube!

an vlag iomlán ag an nasc seo. Vlag ar mo Youtube Léargas ar conas mar a d'éirigh liom ar sheit an chláir teilifíse An Clò Mòr (BBC Alba) agus an aithne a chuir mé ar na hoileáin ⁊ ar theanga eile nan Gàidheal. (⁊ féach ar na mionsamhlacha áille a rinne mé - youtúbáladóir den scoth mé anois.) Laidhc agus subscraidhb a chairde!)


Wednesday, 2 July 2025

Ní bhainfidh The Wake le Tom Murphy sa Mhainistir ón gcodladh muid (2016)

Ní hionann athbheochan agus rud maith i gcónaí. Tugann an athbheochan seo, mar chuid de chlár comórtha na hAmharclainne Náisiúnta, athléiriú ar shaothar a céadléiríodh in 1998. Cuireann an dráma Vera inár láthair, atá tar éis filleadh ar Éirinn ó shaol úr leathrúnda aici i Nua-Eabhrac. Tá sé lonnaithe sna nóchaidí agus tá a muintir, muintir O’Toole in adharca a chéile ag troid faoi óstán teaghlaigh a fágadh ag Vera féin. Níor chaith deartháireacha is deirfiúracha go maith le seanmháthair Vera ar chónaigh sí léi ar feadh na mblianta. Ní dúradar léi go raibh sí tar éis bháis go dtí go raibh an tsochraid imithe.

Aisling O’Sullivan(The Clinic) a ghlacann ról Vera, ach ó thús tá foilmhe éigin inti agus ní léir an mbaineann sin leis an aisteoireacht nó an script féin. Pé rud é ní thuigtear mianta Vera. Cuirtear í inár láthair mar bhean leathbhriste atá ag caoineadh an ama atá thart agus nuair a chasann sí ar fhear a mbíodh sí ag siúl amach leis agus í óg tosaíonn ráig saorghlanta di féin agus do mhuintir an bhaile. Brian Doherty a ghlacann ról Finbar, fear atá anois ina chónaí i raingléis de sheanteach. Is é an carachtar is mó a raibh dámh agam leis sa dráma agus an duine is ciallmhaire ar go leor bealaí cé gur bligeard críochnaithe agus meisceoir gan mhaith é ar an iomlán. Tá Henry (Frank McCusker) ina fhear rachmasach ach duine a bhfuil tuiscint agus grá collaí aige do Vera.

The cast of The Wake by Tom Murphy, directed by Annabelle Comyn.

Nuair a éiríonn leis an dráma agus an cliar socrú isteach ina rithim féin labhraíonn sé go ciúin linn faoi na rúin folaigh sin atá againn ar fad agus an choimhlint sin idir an mheasúlacht agus ár mianta bunaidh. Fágann nochtachas, gáirsiúlacht agus greann go bhfuil blas air agus fiacla a bhaineann plaic.

Tá radhairc áirithe ann, an tórramh féin measartha lag shíl mé agus téitear i bhfad fad scéil agus amhrán leis. Is fiú a chuimhneamh go maireann an dráma féin breis is 3 uair an chloig. Níor mhiste giotaí a bhaint.

An lucht is mó a gheobhadh slua reatha seans ná go bhfuil a leithéid feicthe againn cheana go minic. Braitheann an rud ar fad seanchaite fiú anois. Seans go raibh gearradh ann le linn bhlianta an Tíogair ach níl anois. Ceist don Amharclann Náisiúnta nárbh fhearr fáiltiú roimh ghuthanna úra agus léargais éagsúla?

Os a choinne sin cé go bhfuil an dráma féin an-fhada ní éiríonn sé leamh ariamh. Coinníonn sé aird an lucht féachana i gcónaí. Feictear an triúr lárnach ar an drabhlás, iad ag stopadh san óstán agus ag fáiltiú don saol mór breathnú orthu. Ní bhíonn a fhios agat cad a thitfidh amach. Ar an drochuair roghnaíonn na carachtair dul treo nach é is drámatúla in aon chor agus fágann gur liobarnach an deireadh a bhíonn leis. 

Tá an seit go maith, suitear muid isteach sa domhan trí bhrat réaltóg a chur os ár gcomhair a chuireann spéartha pice na tuaithe i gcuimhne dúinn. An t-óstán féin is féidir boladh an chaonaigh agus na taise a bhraith air beagnach.




 

 

 

 

 

 

 

Ní fhéadfainn gan a lua go bhfuil an greann dóite dorcha agus an tsáraíocht go rábach ann, agus murab ionann agus gnáthghreann na hamharclainne bainfidh seo gáire as an duine is soiniciúla amuigh.

Difríochta amháin idir seo agus leagan 1998, ná dath gruaige. Mionphointe shamhlófa ach ní hea agus baintear go mór den dráma dá bharr, rud a thuigfeá ach an dá leagan a chur i gcomparáid.

Beidh an dráma ar siúl ar phríomhardán na Mainistreach go dtí an 30ú lá Iúil (Ticéid ó €9 go costas i bhfad níos airde!)

Tuesday, 24 June 2025

An Phluais - The Cave le Kevin Barry

Comhrá den scoth mar is dual do Chaoimhín. Tommy Tiernan an-mhaith. Plé suimiúil ar thionchar na bhfón, gealtachas, cuimhní teaghlaigh is scéal fíorghreannmhar faoi réalta Hollywood as Uíbh Fhailí ina lár. Deireadh ábhairín lag agus an Garda gan a bheith chomh forbartha céanna mar charachtar.

N'fheadar ar deineadh dráma ar fad den phrós ar fusa a shamhlú i ngearrscéal nó nóibhille. Foroinneadh é ina 'chaibidlí' de shaghas a chuir crot leabhair air arís eile. Beckett ach fíorghreannmhar. Theip ar ar an bpíosa teacht le chéile ar deireadh. Seit iontach.

Seans go raibh mé beagán dian air thuas - Bhí sé uafásach te san amharclann! I mbeagán focal - an-ghreannmhar ar fad.

 

Tuesday, 22 April 2025

Ní Liomsa an Teach Álainn Seo - léirmheas drámaíochta

Fiosrú suimiúil ar cheisteanna féiniúlachta, idir inscne agus náisiúnacha. Ealaín phéintéireachta álainn in úsáid. Tosach agus eireaball i mBéarla ar chúis nár thuigeas ar fad.

Scéal grá leispiach iontach ina lár, a théann chun castachta nuair a thagann amhras féiniúlachta ar dhuine acu. Cabhraíonn an Donn Cuailgne léi/leo/leis teacht ar thuiscint níos fearr fúthu féin. Chuaigh an dráma i bhfeidhm orm. Dráma aonair a raibh beagán an iomad ama i gceist leis an athrú idir na carachtair, arbh fhearr beirt aisteoirí chun é sin a réiteach? Chabhraigh culaith an Doinn le cruthú an charachtair ach bhain a t-athrú an teannas den léiriú. Ba dheas Gaeilge Mhaigh Eo a chlos ann - canúint nach gcloistear go rómhinic san Ardchathair.

Ní Liomsa an Teach Álainn Seo - Smock Alley Theatre 1662

Ba dhána an carachtar an Donn Cuailgne agus uaidh siúd a tháinig cuid mhór den ghreann, agus den fhearúlacht nimhe roimh dheireadh. Uaireanta is féidir le sainchanúint ar charachtar faoi leith a bheith mar bhac tuisceana. B’fhearr an deireadh a choinneáil níos teinne agus níos giorra. Bhraith sé mar a bheadh críoch bhréagach nó dhó ann agus go raibh ar tháinig roimhe á athrá. Ar an iomlán d'oibrigh sé mar dhráma agus chuir mé ag smaoineamh go domhain faoi na ceisteanna lárnacha ann, go háirithe i bhfianaise a bhfuil ag tarlú do chearta daoine trasinsneacha ar fud an domhain faoi láthair. Croí mór maith ann, agus spléachadh tuisceanach ar cheisteanna cultúrtha agus féiniúlachta, shíleas. Iontach a leithéid a bheith á phlé sa Ghaeilge.

17 + 18 Aibreán | Scoil na mBuachaillí
Léiriú de chuid Cult Collective. Anna Ní Dhúill a scríobh agus a stiúraigh.
Seoirsín Bashford mar aisteoir ann.




Thursday, 17 April 2025

Leagan Gaeilge de Sympathy for the Devil, na Rolling Stones (Mícheál Ó Flaithearta a d'aistrigh)

 

Lus do Lucifer
 
ú-ú, ú-ú, ú-ú, ú-ú
Más ceadmhach dom mé a chur in aithne duit
Is fear mé le spreac is brí,
mé ann leis na mílte bliain,
Is iomaí athrú atá le mo linn,
Bhí mé ann nuair a shiúil Íosa Críost
ar uiscí na Gailílí
Nuair a nigh Píolóid a lámha,
Chuir sé casadh ina shaol.
Cén chaoi bhfuil tú, anois tomhais cé mé fhéin
Ach an cheist a fheicim i do shúile ná meastú cé hé féin
Bhí mé ansin i gCathair Pheadair,
Nuair a theastaigh athrú ré,
Scrios mé an Tsar agus a chuid ministéar
Agus ar ndóigh Anastasia í féin,
Bhí mé i dteainc,
I mo ghinearál airm,
nuair a bhí an Blitzkrieg i réim,
Lobh na coirp san áit ar thiteadar,
Agus bhí an boladh bréan.
Cén chaoi bhfuil tú, anois tomhais cé mé féin, ó dhé
Ach an cheist a fheicim i do shúile ná meastú cé hé féin, ó dhé
ú-ú, ú-ú, ú-ú, ú-ú
Dhearc mé le spraoi,
Mar a d'fhear bhur ríthe,
Cogadh céad bliain,
Scréach mé amach.
Cé a mharaigh na Kennedys,
Is cinnte gur sibhse is mé fhéin
(cé, cé, cé, cé)
Más ceadmhach dom mé a chur in aithne dhuit,
Is fear mé le spreac is tréith,
Chuir mé srian ar na trúbadóirí,
agus maraíodh iad sula raibh siad i mBombay
(cé, cé, cé, cé)
Tá cneamhaire ar 'chuile choirnéal,
Tá 'chuile scaibhtéara ina naomh,
Deirim leat gur mise Lucifer,
Tabhair dom urraim agus gnaoi
(cé, cé, cé, cé)
Má chastar ort ariamh mé,
'Spáin dom urraim agus cúirtéis,
Bí go lách is go cineálta,
Nó cuirfidh mé deireadh le do réim
ú-ú, ú-ú, ú-ú, ó dhé
Cén chaoi bhfuil tú....
ú-ú, ú-ú
ó dhé, ó dhé
ú-ú, ú-ú
Abair, cé mé fhéin
Abair, cé mé fhéin
ó, ó,
ú-ú, ú-ú
ú-ú, cé, cé, ó dhé
 
(Bunleagan: 'Sympathy for the Devil' leis na Rolling Stones (1968) (Jagger/Richards) 12/07/2020)

Wednesday, 16 April 2025

Na Draoithe "aistriúchán den scoth"

Léirmheas iontach faoi Na Draoithe a d'aistrigh mé le léamh ar Nós!

"aistriúchán den scoth ar an bhuntéacs déanta ag Eoin P. Ó Murchú"

"saibhreas na Gaeilge nochtaithe go nádúrtha don léitheoir idir na leathanaigh."
 

Níl amhras ar bith ann go n-éiríonn leis an fhoilseachán ina sprioc siamsaíocht agus taitneamh a thabhairt don lucht léite.
 
 
Is féidir an leabhar a cheannach anseo Ceannaigh an leabhar!